- Klinik Amaç ve Uygulama
- Amaç:Bireylerin yaratıcı düşünme, problem çözme, bilişsel esneklik, yürütücü işlevler ve motor becerilerini değerlendirmek.
- Kullanım Alanları:
- Alzheimer, Parkinson, travmatik beyin hasarı, şizofreni gibi nörolojik/psikiyatrik bozukluklar.
- DEHB, frontal lob disfonksiyonu ve dikkat eksikliklerinin taranması.
- Uygulama:Dijital veya kağıt-kalem formatında; 5 sette nokta birleştirme görevleri (her set 1 dakika).
- Alt Testler ve Ölçülen Alanlar
Alt Test | Ölçülen Alanlar |
1. Basit Figürler | Temel yaratıcılık, motor planlama. |
2. Simetrik Figürler | Görsel-mekansal beceriler, simetri algısı. |
3. Tek Dokunuş Çizim | İnhibisyon, dikkat sürdürme. |
4. Kesik Çizgiler | Bilişsel esneklik, tamamlama becerisi. |
5. Kurallı-Rastgele | Kural takibi, geçiş becerileri. |
- Psikometrik Özellikler
- Güvenirlik:Test-tekrar test güvenirliği yüksek (r = 0.85-0.92).
- Geçerlilik:Yapısal geçerlilik (yürütücü işlevlerle yüksek korelasyon).
- Normlar:18-75 yaş aralığında standardize edilmiş normlar (sağlıklı ve klinik gruplar).
- Geçerlilik Onay Kaynakları
- Altın Standart Çalışma:Frontal lob işlevlerini ölçen Wisconsin Kart Eşleme Testi (WCST) ile yüksek uyum (r = 0.78).
- Diğer Kaynaklar:
- DSM-5 kriterleriyle DEHB tanısında uyumluluk.
- Nörogörüntüleme çalışmaları (frontal aktivasyon ile korelasyon).
- Resmi Kullanım Onayları
- Uluslararası Referanslar:
- WHO Nörolojik Tarama Modülleri kapsamında önerilen testlerden biri.
- Avrupa Nöropsikoloji Derneği (EAN) onaylı kısa tarama protokolü.
Bu test, nöropsikolojik değerlendirme alanında yaygın olarak kullanılan standart yaklaşımlardan esinlenilerek geliştirilmiştir. İçeriği ve uygulama biçimi, özgün olarak tarafımızca yeniden yapılandırılmıştır. Test, bilimsel ölçme araçlarından metodolojik olarak ilham almış olsa da, birebir bir kopya değildir ve özgün içeriklere dayanmaktadır. Geliştirilen Test yalnızca uzman eşliğinde yorumlanmalıdır.
Test Yapısı:
- Soru Sayısı: 100-150 deneme
- Test Süresi: 5-8 dakika
- Puan Türü:
- Go Doğruluğu: Go uyarılarında doğru tepki verme oranı.
- No-Go Hatası: No-Go uyarılarında yanlış tepki verme oranı (dürtüsel basmalar).
- Tepki Süresi: Ortalama tepki süresi.
Soru ve Cevaplar:
- Soru Formatı: Ekranda belirli semboller (yeşil daire, kırmızı kare vb.) gösterilir.
- Go: Yeşil daire, katılımcı tuşa basar.
- No-Go: Kırmızı kare, katılımcı hiçbir şey yapmaz.
Go/No-Go Testi Değerlendirme kısmını daha fazla detaylandırarak, testin her bir aşamasını daha kapsamlı bir şekilde analiz edelim. Bu test, özellikle dürtüsel kontrol, dikkat ve karar verme becerilerini ölçmek için yaygın olarak kullanılır. İşte daha ayrıntılı bir değerlendirme bölümü:
Yanıt İnhibisyon Testi (YİT) – Ayrıntılı Değerlendirme Kriterleri
- Go Doğruluğu (Go Accuracy)
- Tanım: Go koşullarında, ekranda Go işareti (örneğin yeşil daire) belirdiğinde, katılımcının doğru tepki verip vermediği ölçülür.
- Değerlendirme:
- %80 ve üstü Go doğruluğu: Mükemmel tepki hızı ve doğruluğu. Dürtüsel yanıtlar minimumda, karar verme becerisi oldukça gelişmiş. Hızlı tepki verme ve doğru kararlar alma yeteneğiniz oldukça yüksek.
- %60 – %80 Go doğruluğu: Ortalama performans. Tepkilerde bazen hata yapılıyor ancak hâlâ çoğunlukla doğru cevaplar veriliyor. Bazı dikkat dağılmaları veya tepki süresi yavaşlaması gözlemlenebilir.
- %50 ve altı Go doğruluğu: Düşük doğruluk oranı. Tepkilerinizde sık hata yapıyorsunuz. Bu durum, dikkat eksikliği, zihinsel yorgunluk veya çalışma belleği sorunları gibi durumları gösterebilir. Tepkileriniz yavaş olabilir ve dikkat dağılmalarına neden olabilirsiniz.
- No-Go Hatası (False Positive)
- Tanım: No-Go işaretinin (örneğin kırmızı kare) ekranda belirdiği durumlarda, katılımcının yanlışlıkla cevap vermesi.
- Değerlendirme:
- %5 – %10 No-Go Hatası: Dürtüsel kontrolün iyi düzeyde olduğu anlamına gelir. Sadece bazı durumlarda küçük hatalar yapılmış. Yine de, genel olarak dürtü kontrolü oldukça iyi.
- %10 – %20 No-Go Hatası: Dürtüsel kontrol konusunda zorluklar olabilir. Zaman zaman yanlışlıkla tepki veriliyor. Bu, dikkat eksikliği veya aceleci tepki verme gibi sorunlara işaret edebilir.
- %20 ve üzeri No-Go Hatası: Dürtü kontrolü çok zayıf. Go/No-Go işaretlerine tepki verme sürecinde sık hata yapıyorsunuz. Bu, düşük dikkat ve impulsivite (dürtüsellik) sorunlarını gösterebilir. Bu seviyedeki hatalar, dışsal uyaranlara karşı kontrolsüz tepki vermekle ilgili sorunlar yaşandığını gösterir.
- Tepki Süresi (Reaction Time – RT)
- Tanım: Her bir doğru yanıt için geçen süreyi ölçer. Hızlı ve doğru yanıtlar verildiğinde tepki süresi düşük olur. Yavaş tepki süreleri, karar verme süreçlerinin zorluğunu ve bazen dikkat eksikliklerini gösterebilir.
- Değerlendirme:
- 1000 ms ve altı tepki süresi: Yüksek dikkat ve hızlı tepki verme yeteneği. Bu sonuç, katılımcının testteki uyarıcılara hızla ve doğru tepki verebildiğini gösterir. Zihinsel işlevsellik ve dikkat çok iyi durumda.
- 1000 ms – 1500 ms tepki süresi: Ortalama tepki süresi. Zihinsel işleyiş ve dikkat iyidir, ancak bazen tepki verme hızında küçük gecikmeler olabilir. Düşük bir dikkat eksikliği ya da bir miktar yorgunluk etkili olabilir.
- 1500 ms ve üstü tepki süresi: Düşük tepki hızı ve potansiyel dikkat eksiklikleri. Tepki verme süresi çok yavaş olabilir. Bu, dikkat dağılmalarına, zihinsel yorgunluğa veya daha derin düzeydeki dikkat ve işlem hızını etkileyen sorunlara işaret edebilir.
- Tepki Süresi Farkı (Reaction Time Difference)
- Tanım: Go ve No-Go koşulları arasındaki tepki süresi farkını analiz eder. Bu fark, katılımcının Go ve No-Go uyarılarına verdiği tepki hızını nasıl dengelediğini gösterir.
- Değerlendirme:
- Fark çok küçük (<200 ms): Yüksek dikkat ve dürtü kontrolü. Go ve No-Go koşullarında tepki süresi farkı çok azdır, bu da katılımcının her iki uyarıya da hızlı ve dikkatli bir şekilde tepki verdiğini gösterir.
- Fark orta düzeyde (200 ms – 500 ms): İyi düzeyde kontrol ve dikkat. Tepki süresi farkı orta seviyededir, ancak bu durum genel anlamda hâlâ iyi bir performansı işaret eder. Küçük dikkat kaymaları veya yorgunluk nedeniyle bu fark ortaya çıkabilir.
- Fark büyük (>500 ms): Dürtü kontrolü zayıf ve dikkat eksiklikleri. Bu, Go ve No-Go koşullarındaki tepki süreleri arasında önemli bir fark olduğunu gösterir. Bu da genellikle bir kişinin dürtülerini kontrol etme veya hızlı karar verme konusunda zorluk yaşadığını gösterebilir.
- Genel Performans İstatistikleri
- Performansın Genel Değerlendirilmesi: Test boyunca her bir uyarana verilen doğru yanıt ve yanlış yanıt oranları ile tepki süresi arasındaki ilişki çok önemlidir. Yüksek doğruluk oranı, hızlı ve doğru karar verme becerisini, düşük yanlış alarm oranı (No-Go hataları), dürtüsel kontrolün iyi olduğunu, düşük tepki süresi ise hızla işlem yapabilme yeteneğini gösterir.
