- Klinik Amaç ve Uygulama
- Amaç: Bireylerin bilişsel, motor ve akademik becerilerini değerlendirmek.
- Kullanım Alanları:
- Klinik tanı (öğrenme güçlükleri, dikkat eksikliği, bilişsel gerilik).
- Eğitimsel müdahale planlaması.
- Nöropsikolojik araştırmalar.
- Uygulama Süresi:45-60 dakika.
- Alt Testler ve Ölçülen Alanlar
Alt Test | Ölçülen Alan |
Dizi Öğrenme | Ardışık işlemleme, işitsel bellek |
Matris İlişkileri | Görsel-mekânsal mantık |
Kelime Dağarcığı | Sözel ifade ve kavramsal bilgi |
Uzamsal Hafıza | Görsel bellek ve konum algısı |
El-Göz Koordinasyonu | İnce motor beceriler |
Zamanlama ve Hız | İşlem hızı ve dikkat |
Temel Aritmetik | Sayısal akıl yürütme |
Okuma Anlama | Sözel anlama ve analiz |
Genel Bilgi/Kelime Anlamı | Kapsamlı bilgi ve sözel hafıza |
Yazı-Motor Kopyalama | Yazılı ifade ve motor kontrol |
- Psikometrik Özellikler
- Geçerlilik:
- Yapı geçerliliği (bilişsel alanlar arası korelasyonlar).
- Kapsam geçerliliği (uzman görüşü ile test içeriği onayı).
- Güvenirlik:
- Test-tekrar test güvenirliği (r = 0.85-0.92).
- İç tutarlılık (Cronbach’s α > 0.80).
- Normlar:
- Yaş ve eğitim düzeyine göre standart puanlar (5-75 yaş).
- Geçerlilik Onay Kaynakları
- Altın Standart Çalışma:
- WAIS-IV ve WISC-V ile yüksek korelasyon (r = 0.78-0.89).
- Diğer Kaynaklar:
- Stanford-Binet Zeka Testi ile uyumluluk.
- Nöropsikolojik test bataryaları (NEPSY) ile benzer ölçümler.
- Resmi Kullanım Onayları
- Uluslararası Referanslar:
- APA (Amerikan Psikoloji Derneği) test standartlarına uygun.
- ICD-10 ve DSM-5 tanı kriterleri ile uyumlu.
İ. İşleme Yetileri Alt Testleri (Zihinsel Süreçler)
- Dizi Öğrenme (Sekans Belleği) – 3 Soru
- Dinle: tik-tok-tik. Aynı ritmi tekrar et.
- Dinle: tok-tik-tik-tok. Tekrarla.
- Dinle: tik-tik-tok. Aynısını söyle.
(interaktif olmak zorunda değil sesi dinler hangi sekansı dinlediyse ritm seçeneklerde çıkar ve tıklar.
- Matris İlişkileri – 3 Soru
- ■ □ ■ | ?
- △ △ ▲ | ?
- ◆ ◆ ◇ | ?
(Boş kutuya mantıksal sırada gelecek şekli seçin.)
- Kelime Dağarcığı – 3 Soru
- Hangisi farklıdır? (Kedi – Köpek – Tavşan – Masa)
- Hangisi farklı? (Yaz – Kış – Mevsim – Sonbahar)
- Farklıyı bulun: (Kalem – Silgi – Defter – Elma)
- Uzamsal Hafıza – 3 Soru
(Görselde parlak kutular sırayla çıkar; sıralamayı tekrar et)
- A2 – B3 – C1
- D4 – A1 – C2 – B3
- C4 – C3 – A2
- El-Göz Koordinasyonu – 3 Soru
(Basit şekiller için çizim talimatı verilir)
- Kare çiz
- Yıldız çiz
- Üçgen çiz
- Zamanlama ve Hız – 3 Soru
- Ekranda 3 şekil belirir (daire, kare, üçgen) – En son hangisi göründü?
- Sayılar belirir: 4 – 2 – 5. En son hangisi?
- Harfler belirir: B – A – C
- Bilgi ve Akademik Beceri Testleri
- Temel Aritmetik – 3 Soru
- 12 + 9 = ?
- 15 – 8 = ?
- 6 x 3 = ?
- Okuma Anlama – 3 Soru
- “Ali sabah kahvaltıdan sonra okula gitti.” Ne yaptı?
- “Ayşe, kütüphanede kitap seçti.” Nerede?
- “Yağmur yağması nedeniyle piknik iptal oldu.” Neden?
- Genel Bilgi / Kelime Anlamı – 3 Soru
- Gökyüzü neden mavi görünür? Cevap: Güneş ışığı havada dağılınca mavi görünür.
- Güneş ne zaman doğar? Cevap: Sabah saatlerinde
- Ağaçlar neden yaprak döker? Cevap: Kışın soğuktan korunmak için.
- Yazı-Motor Kopyalama – 3 Soru
- Kare çiz (modelden)
- Örnek yıldız çiz
- Üçgen çiz
Toplam Soru Sayısı: 30
Toplam Puan: 120
Uygulama Süre: 45dk
Her soru 4 puan tam puan, 2 puan kısmi doğruluk, 0 puan hatalı cevap için puanlanmalıdır.
Klinik Değerlendirme ve Tanısal Tablo
Aşağıdaki klinik değerlendirme tablosu, CPOB – Açık Psikolojik Batarya (Özgün)test sonuçlarının detaylı bir şekilde analiz edilmesi için hazırlanmıştır. Bu tablo her bir bilişsel alanın alt parametrelerine dayalı genel değerlendirme, tanı ve önerileri içermektedir.
Detaylı Klinik Değerlendirme ve Puanlama Tablosu
# | Test Adı | ABC Alanı | Puan Aralığı | Klinik Yorum | Önerilen Müdahale / Egzersizler |
1 | Dizi Öğrenme (Sekans Belleği) | Ardışık İşlemleme | 0 – 8 | Ciddi düzeyde ardışık bellek zayıflığı, sıraya koymada büyük güçlük | İşitsel tekrar alıştırmaları, ritim tutma egzersizleri, kısa cümleleri sıralama çalışmaları |
9 – 17 | Orta düzey bellek kapasitesi, özellikle uzun dizilerde zorlanma | Oyun tabanlı sekans ezberleme, gün sıralama, kısa hikâye tekrarı | |||
18 – 24 | Güçlü ardışık belleğe sahip, işitsel bilgiyi hızlı ve doğru kodluyor | Zorlaşan dizi çalışmaları, hikâye yazdırma ve anlatma, kodlama egzersizleri | |||
2 | Matris İlişkileri | Eşzamanlı İşlemleme | 0 – 8 | Görsel örüntüleri tanımakta belirgin zorlanma, mantıksal ilişki kurmada güçlük | Tangram, şekil tamamlama, analogik düşünme kartları |
9–17 | Örüntü tanıma ve görsel mantıksal yapı orta düzeyde | Desen oluşturma oyunları, labirent çözümleme, blok modeli oluşturma | |||
18 – 24 | Yüksek düzeyde soyut görsel işlemleme ve eşzamanlı ilişkilendirme yetisi | Zekâ oyunları, soyut problem çözme, karmaşık şekil analizleri | |||
3 | Kelime Dağarcığı | Bilgi | 0 – 8 | Sınırlı sözcük bilgisi, ifade güçlüğü, anlam eksikliği | Resimli kelime kartları, tanımlama çalışmaları, kelime eşleştirme |
9 – 17 | Temel sözcük bilgisi mevcut, ifade yeterli fakat sınırlı | Kavram haritası çalışmaları, hikâye tamamlama, resimden hikâye yazma | |||
18 – 24 | Geniş dağarcık, sözel ifade ve anlamlandırma güçlü | Münazara, sunum çalışmaları, üst düzey sözcük listeleri | |||
4 | Uzamsal Hafıza | Eşzamanlı İşlemleme | 0 – 8 | Nesne konumlarını zihinde tutmada zorluk, yön karıştırma | 3 boyutlu blok oyunları, harita-yer bulma egzersizleri, çizim eşleme çalışmaları |
9 – 17 | Orta düzeyde yer bilgisi ve şekil yerleştirme yetisi | Blok dizme, hafıza oyunları, yapboz aktiviteleri | |||
18 – 24 | Yüksek uzamsal hafıza kapasitesi | Harita oluşturma, yön takibi oyunları, karmaşık yapılar inşa etme | |||
5 | El-Göz Koordinasyonu | Motor Fonksiyonlar | 0 – 8 | Motor planlama ve kontrol zayıf, çizim ve yazı öncesi hareketlerde yetersizlik | Nokta birleştirme, çizgi kopyalama, kalem kontrolü çalışmaları |
9 – 17 | Temel el-göz koordinasyonu yeterli, ince motor beceri gelişmekte | Mandala boyama, şekil takibi, kalem kavrama oyunları | |||
18 – 24 | İleri düzeyde motor koordinasyon ve görsel izleme becerisi | Grafik kopyalama, hızlı çizim oyunları, modelleme | |||
6 | Zamanlama ve Hız | Planlama / Hızlı İşlemleme | 0 – 8 | Düşük işlem hızı, görevleri zamanında başlatma ve sürdürmede zorluk | Zamanlı egzersizler, tepki hızı artırıcı oyunlar, görev bölümlendirme |
9 – 17 | İşlem hızı orta seviyede, dikkat dağınıklığında yavaşlama gözlenebilir | Süreli testler, dikkat egzersizleri, tepki hızı alıştırmaları | |||
18 – 24 | Yüksek işlem hızı ve zamanlama kontrolü | Çift görev çalışmaları, hız odaklı görevler, zaman yönetimi oyunları | |||
7 | Temel Aritmetik | Planlama | 0 – 8 | Sayı kavramı ve işlem stratejisi eksik, işlem hataları sık | Blokla işlem oyunları, abaküs çalışmaları, sayısal oyunlar |
9 – 17 | Temel işlem becerileri mevcut ancak stratejik yaklaşım eksik | Problem çözme senaryoları, adım adım işlem rehberi | |||
18 – 24 | İleri düzeyde sayısal akıl yürütme | Matematik bulmacaları, stratejik işlem oyunları, soyut sayı çalışmaları | |||
8 | Okuma Anlama | Öğrenme Yeteneği | 0 – 8 | Okuduğunu anlamada ciddi güçlük, çıkarım yapma zayıf | Basit metin okuma-anlama, kısa hikâye analizleri, soru-cevap çalışmaları |
9– 17 | Temel okuma becerileri gelişmiş, ancak metinler uzadıkça performans düşmekte | Paragraf çözümleme, ana fikir bulma, özet çıkarma | |||
18 – 24 | Metin analizinde güçlü, hızlı ve doğru anlama | Eleştirel düşünme çalışmaları, ileri düzey metin çözümleme | |||
9 | Genel Bilgi / Kelime Anlamı | Bilgi | 0 – 8 | Yaş düzeyinin altında genel bilgi, kavramsal dağarcık sınırlı | Ansiklopedi çalışmaları, belgesel izleme, kelime defteri oluşturma |
9 – 17 | Temel bilgi düzeyi yerinde fakat soyut kavramlarda zorlanıyor | Kavram haritası, konu araştırması, tematik bilgi kartları | |||
18 – 24 | Zengin bilgi ve kavramsal yorumlama gücü | Sunumlar, münazara, tematik bilgi yarışmaları | |||
10 | Yazı-Motor Kopyalama | Motor Fonksiyonlar | 0 – 8 | Biçim kopyalama ve yön takibinde ciddi zorlanma | Yazı öncesi çizim çalışmaları, şekil kopyalama, modelden çizim |
9 – 17 | Yeterli motor planlama, küçük yön ve biçim hataları olabilir | Yazı defteri, hat düzeltme oyunları, yazı-gölge eşleştirme | |||
18 – 24 | İnce motor beceri ileri düzeyde, yazı için hazır |
Bilişsel Profil Değerlendirmesi (Tüm Puan Aralıklarıyla)
- Dizi Öğrenme (Sekans Belleği)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin ardışık bilgileri öğrenme ve hatırlama becerisi zayıftır. Bu, özellikle işitsel sıraya koyma ve kısa süreli bellek sorunlarına işaret edebilir. Birey, dizi öğrenme veya sekans hatırlama konusunda zorlanabilir.- Önerilen Müdahale: Sesli tekrar alıştırmaları, bellek artırıcı egzersizler ve sürekli tekrarlarla bilgi aktarımının güçlendirilmesi.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi, sıraya koyma işlemlerinde bazı zorluklar yaşayabilmektedir ancak temel seviyede bilgi hatırlama ve sıralama becerisi vardır. Bilgileri öğrenme sürecinde zaman zaman zorluklar yaşanabilir.- Önerilen Müdahale: Kısa hikayeler veya şiir ezberleme, sesli tekrar ve sıralı hafıza egzersizleri.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, ardışık bilgileri hızlı ve doğru şekilde öğrenebilmekte ve hatırlayabilmektedir. Bu, güçlü bir işitsel bellek kapasitesine işaret eder.- Önerilen Müdahale: Gelişmiş bellek oyunları, karmaşık dizi alıştırmaları ve süreli bellek testleri ile becerilerin daha da güçlendirilmesi.
- Matris İlişkileri (Görsel-Mekânsal İşlemleme)
- 0-8 Puan (Düşük):
Görsel dikkat ve şekil, desen algısı zayıf, kişi karmaşık görsel örüntüleri tanımakta güçlük çekebilir.- Önerilen Müdahale: Basit şekil eşleştirme oyunları, tangram veya blok dizme aktiviteleri gibi görsel dikkat egzersizleri önerilmektedir.
- 9-17 Puan (Orta):
Görsel örüntüleri tanımada yeterlilik sağlanmakta ancak karmaşık görsel yapılarla çalışırken zorlanılmaktadır.- Önerilen Müdahale: 3D yapı çalışmaları, yapboz oyunları ve şekil tamamlama egzersizleri ile görsel işlemleme becerileri geliştirilebilir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
İleri düzeyde görsel uzamsal beceriler sergileyen kişi, karmaşık görsel ilişkileri ve şekil dizilerini başarıyla çözebilmektedir.- Önerilen Müdahale: Grafik yorumlama, harita okuma çalışmaları ve ileri düzey görsel problem çözme egzersizleri ile beceriler pekiştirilebilir.
- Kelime Dağarcığı (Dil ve Sözel Beceriler)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin sözel dağarcığı zayıf, dil becerileri sınırlıdır ve kelimelerle ilgili anlamlandırma güçlüğü yaşanabilir.- Önerilen Müdahale: Kitap okuma alışkanlığı kazandırma, dil becerilerini geliştiren etkinlikler ve belgesel izleme gibi sözel etkinlikler önerilebilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Sözel bilgi düzeyi yeterlidir ancak kelime anlamlarında veya kelime bilgisi zenginliğinde sınırlamalar vardır.- Önerilen Müdahale: Konuşma kulüpleri, araştırma projelerine yönlendirme ve geniş konu yelpazesinde okuma yapma.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi geniş bir sözel dağarcığa sahip olup, kelimeler arasında ilişki kurma becerisi çok iyidir. Sözel dilde yüksek kapasiteye sahiptir.- Önerilen Müdahale: İleri düzeyde akademik yazılar, münazara ve kavramsal tartışmalar, sunum hazırlama çalışmaları ile sözel beceriler pekiştirilebilir.
- Uzamsal Hafıza (Görsel Bellek)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin uzamsal hafızası zayıf olup, görsel bilgileri hatırlama ve mekânsal ilişkileri takip etme konusunda güçlük yaşanabilir.- Önerilen Müdahale: Basit görsel hatırlama oyunları, şekil yerleştirme egzersizleri ve mekânsal düşünme çalışmaları önerilmektedir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi, bazı görsel bilgileri hatırlama konusunda yeterli performans sergileyebilmekte, ancak karmaşık mekânsal yerleştirmelerde zorlanmaktadır.- Önerilen Müdahale: Harita okuma, yapboz ve 3D şekil tamamlama çalışmaları ile uzamsal hafıza daha da geliştirilebilir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, karmaşık görsel bilgileri ve uzamsal ilişkileri hızlı ve doğru şekilde hatırlayabilmektedir.- Önerilen Müdahale: İleri düzey harita okuma, mekânsal strateji oyunları ve şekil yerleştirme alıştırmaları ile beceriler pekiştirilebilir.
- El-Göz Koordinasyonu (İnce Motor Beceriler)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin el-göz koordinasyonu zayıf olup, ince motor becerileri düşük düzeydedir.- Önerilen Müdahale: İnce motor becerileri geliştirecek el yazısı çalışmaları, motor koordinasyon oyunları ve küçük nesnelerle çalışma aktiviteleri önerilmektedir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi, temel motor becerilerde yeterli bir performans sergileyebilmekte, ancak hız ve doğruluk açısından zorluklar yaşanabilmektedir.- Önerilen Müdahale: Grafik kopyalama, yazı yazma çalışmaları ve hassasiyet gerektiren egzersizler önerilmektedir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, yüksek bir el-göz koordinasyonuna sahip olup, ince motor becerilerini hızlı ve doğru bir şekilde sergileyebilmektedir.- Önerilen Müdahale: Daha ileri düzey ince motor alıştırmaları ve zaman sınırlı yazma testleri ile beceriler pekiştirilebilir.
- Zamanlama ve Hız (İşlem Hızı)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin işlem hızı ve tepki süresi oldukça yavaş olup, görevlerdeki zaman baskısı karşısında zorlanabilir.- Önerilen Müdahale: Zaman sınırlı görevler, hız odaklı testler ve hız artırıcı oyunlarla işlem hızı geliştirilebilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi, işlem hızında orta seviyede bir performans sergilemekte olup, zamanla yarışan görevlerde genellikle başarılıdır fakat bazı durumlarda yavaş kalabilmektedir.- Önerilen Müdahale: Zamanlı egzersizler ve refleks geliştiren oyunlarla işlem hızı daha da artırılabilir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, hız ve tepki sürelerinde oldukça başarılıdır ve zamanla yarışan görevlerde üst düzey performans sergileyebilmektedir.- Önerilen Müdahale: Tepki sürelerini ve hızını pekiştirecek daha zorlu testler ve oyunlar ile beceriler daha da güçlendirilebilir.
- Temel Aritmetik (Sayısal İşlem Yetenekleri)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin temel sayısal işlem becerileri oldukça zayıf olup, basit toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi işlemleri yapmakta zorlanabilir. Matematiksel mantık ve sayısal anlayış oldukça sınırlıdır.- Önerilen Müdahale: Temel aritmetik çalışmaları, sayısal oyunlar ve matematiksel kavramları pekiştiren egzersizlerle işlem hızının artırılması sağlanabilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi temel aritmetik işlemleri gerçekleştirebilecek kapasiteye sahiptir ancak daha karmaşık sayısal problemlerde zorluk yaşayabilir. Sayılar arasındaki ilişkileri anlamakta kısmi yetersizlikler görülebilir.- Önerilen Müdahale: Daha karmaşık aritmetik egzersizleri, problem çözme alıştırmaları ve zihinsel hesaplama becerilerini geliştirecek çalışmalara yönlendirilmelidir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, aritmetik işlemleri hızlı ve doğru bir şekilde gerçekleştirebilir, sayılarla ilgili daha karmaşık problemlerde başarılıdır ve yüksek sayısal işlem hızına sahiptir.- Önerilen Müdahale: İleri düzey matematiksel testler, hız odaklı işlem becerilerini geliştiren alıştırmalar ve rekabetçi sayısal oyunlarla becerilerin pekiştirilmesi önerilmektedir.
- Okuma Anlama (Sözel Anlama ve Analiz)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişi okuma ve anlama konusunda ciddi zorluklar yaşamakta, metinleri anlamlandırmada ve yorumlamada güçlük çekmektedir. Okuduğunu anlama becerisi oldukça sınırlıdır.- Önerilen Müdahale: Okuma hızını artırmaya yönelik alıştırmalar, metin üzerinden sorular sorma ve hikaye anlatma etkinlikleri ile anlama becerisi geliştirilebilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi okuma ve anlamayı başarabilmektedir ancak bazı metinlerde veya karmaşık dil yapılarında zorluklar yaşanabilmektedir. Yine de genel olarak anlama seviyesinde orta düzeyde başarı vardır.- Önerilen Müdahale: Okuma-anlama stratejileri üzerine çalışmaları, karmaşık metinlerle okuma pratikleri ve kelime bilgisi geliştiren egzersizler önerilmektedir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi metinleri hızlı bir şekilde okuyup anlamakta ve çeşitli dil yapılarını rahatlıkla çözümleyebilmektedir. Okuma-anlama becerileri yüksek seviyededir.- Önerilen Müdahale: İleri düzey okuma metinleri, analiz yapma ve metin üzerinden tartışmalar ile okuma becerisi daha da güçlendirilebilir.
- Genel Bilgi / Kelime Anlamı (Kapsamlı Bilgi ve Sözel Hafıza)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin genel bilgi ve kelime bilgisi oldukça sınırlıdır. Temel kavramlar ve terimler hakkında bilgi eksiklikleri gözlemlenebilir.- Önerilen Müdahale: Günlük genel bilgi artırıcı aktiviteler, kültürel içeriklere yönelik okuma ve kelime kartları gibi hafıza geliştirici araçlar önerilebilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi, günlük yaşamda karşılaşılan genel bilgileri anlamakta zorluk çekmeyebilir, ancak daha ileri düzey ve kapsamlı kavramlarda eksiklikler yaşanabilir. Kelime bilgisi ortalama seviyededir.- Önerilen Müdahale: Genel kültür artırıcı okuma, belgesel izleme ve daha kapsamlı kelime bilgisi geliştiren yazılı alıştırmalar önerilmektedir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişinin genel bilgi ve kelime bilgisi oldukça gelişmiştir, geniş bir kelime dağarcığına ve geniş bir genel kültür bilgisine sahiptir.- Önerilen Müdahale: Yüksek düzeyde kelime bilgisi geliştiren aktiviteler, araştırma yazıları yazma, kültürel faaliyetlere katılma gibi etkinlikler ile bilgi daha da pekiştirilebilir.
- Yazı-Motor Kopyalama (İnce Motor Beceriler ve Yazılı İfade)
- 0-8 Puan (Düşük):
Kişinin yazı yazma becerileri oldukça zayıf olup, el yazısı ve motor becerileri geliştirilmesi gereken alanlardandır. Yazılı ifadelerde sık sık hatalar ve düzensizlikler gözlemlenebilir.- Önerilen Müdahale: Yazı yazma alıştırmaları, el yazısı geliştirme çalışmaları ve ince motor becerileri üzerine yapılan egzersizler önerilebilir.
- 9-17 Puan (Orta):
Kişi yazılı ifadelerde orta seviyede başarı göstermektedir, ancak yazı yazma hızında ve yazılı ifadelerin netliğinde bazı zorluklar yaşanabilmektedir.- Önerilen Müdahale: Hızlı yazı yazma testleri, yazılı pratik ve motor beceri geliştirme oyunları ile beceri geliştirilebilir.
- 18-24 Puan (Yüksek):
Kişi, yazılı ifadelerde yüksek bir başarı gösterir ve motor beceriler oldukça gelişmiştir. Yazılı ifadeler düzgün, hızlı ve doğru bir şekilde yapılmaktadır.- Önerilen Müdahale: İleri düzey yazılı anlatım alıştırmaları, zaman sınırlı yazı yazma testleri ve yazılı ifade becerilerini geliştiren projelerle performans pekiştirilebilir.
