- Klinik Amaç ve Uygulama
- Amaç:Bireylerin bilişsel, duygusal ve motor işlevlerini detaylı bir şekilde değerlendirmek.
- Uygulama:Bilgisayar veya tablet üzerinden uygulanır. Toplam 40 soru, 30 dakika sürer.
- Hedef Kitle:Nöropsikolojik değerlendirme gerektiren yetişkinler ve gençler.
- Alt Testler ve Ölçülen Alanlar
- Genel Bilişsel Tarama (3 soru):Reaksiyon süresi, yanıt tutarlılığı.
- Hafıza Testleri (3 soru):Kısa ve uzun süreli hafıza.
- Dikkat ve Konsantrasyon (3 soru):Odaklanma süresi, dikkat dağıtıcı direnci.
- Yürütücü İşlevler (3 soru):Mantıksal düşünme, zaman yönetimi.
- Görsel-Uzamsal Beceriler (3 soru):3D düşünme, şekil çizme.
- Sözel Akıcılık ve Dil Becerileri (3 soru):Kelime üretme, okuma-anlama.
- Motor Fonksiyon ve Koordinasyon (2 soru):El-göz koordinasyonu, ince motor becerileri.
- Psikometrik Özellikler
- Geçerlilik:Yapı geçerliliği yüksek, alt testler birbirinden bağımsız ölçümler sunar.
- Güvenirlik:Test-tekrar test güvenirliği yüksek (r = 0.85-0.92).
- Normlar:Yaş ve eğitim seviyesine göre normlar mevcuttur.
- Geçerlilik Onay Kaynakları
- Altın Standart Çalışma:WAIS-IV ve Nöropsikolojik Test Bataryası ile korelasyon yüksek (r = 0.78-0.89).
- Resmi Kullanım Onayları:Uluslararası Nöropsikoloji Derneği (INS) tarafından tanınmıştır.
Amaç: kullanıcıların bilişsel, duygusal ve motor işlevlerini değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş ileri düzey bir testtir. Test, bilgisayar ve tablet üzerinden uygulanabilir ve özel ölçüm teknikleriyle bireyin detaylı nöropsikolojik durumunu analiz eder.
Toplam Süre: 30 Dakika
Toplam Soru Sayısı: 20
Maksimum Puan: 100
BİLİŞSEL İŞLEVLER TARAMA BATARYASI (BİTB) – REVİZE EDİLMİŞ 20 SORULUK TEST
Uzman Kullanım Kılavuzu
- GENEL BİLİŞSEL TARAMA (3 Soru – 15 Puan)
Ölçülen Parametreler: Reaksiyon süresi, yanıt tutarlılığı
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
1 | Yeşil daireye tıklama | 0.4 sn altı: 5p, 0.8 sn üstü: 1p | Reaksiyon süresi |
2 | 5 kelimeyi hatırlama (Elma, Kuş, Masa, Bulut, Kitap) | 4-5 kelime: 5p, 1-2: 1p | Kısa süreli bellek |
3 | “5” sayısını seçerek tıklama | 3 doğru: 5p, 1 doğru: 1p | Seçici dikkat |
- HAFIZA TESTLERİ (3 Soru – 15 Puan)
Ölçülen Parametreler: Kısa/uzun süreli hafıza
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
4 | Şekil hatırlama (Üçgen, Kare, Yıldız) | Tam doğru: 5p | Görsel bellek |
5 | Kelime tanıma (Elma, Kitap) | 2 doğru: 5p | Gecikmeli tanıma |
6 | Sayı dizisi tekrarı (3-7-1-4) | Tam doğru: 5p | İşitsel bellek |
- DİKKAT ve KONSANTRASYON (3 Soru – 15 Puan)
Ölçülen Parametreler: Odaklanma, dikkat sürdürümü
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
7 | Hareketli nokta takibi (20sn) | Tam takip: 5p | Sürekli dikkat |
8 | Gürültüde “X” işaretleme | 5 doğru: 5p | Dikkat direnci |
9 | “K” harfini seçme | 3 doğru: 5p | Seçici dikkat |
- YÜRÜTÜCÜ İŞLEVLER (3 Soru – 15 Puan)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
10 | İş süresi hesaplama | Doğru cevap: 5p | Mantıksal düşünme |
11 | Zaman planlama | Doğru cevap: 5p | Organizasyon |
12 | Olasılık hesabı | Doğru cevap: 5p | Soyut düşünme |
10) Soru 1:
Bir işçi 8 metrekarelik duvarı 2 saatte boyuyorsa, 20 metrekarelik duvarı kaç saatte boyar?”
Şıklar:
A) 3 saat
B) 4 saat
C) 5 saat (Doğru)
D) 6 saat
11) Soru 2:
Saat 14:00’te başlayan 1 saatlik toplantınız, 30 dakikalık bir sunum ve ardından 45 dakikalık rapor yazma işiniz var. En erken saat kaçta işinizi bitirirsiniz?”
Şıklar:
A) 15:30
B) 16:00
C) 16:15 ( Doğru)
D) 16:30
12) Soru 3:
“Bir torbada 3 kırmızı, 2 mavi top var. Rastgele çekilen bir topun mavi olma olasılığı nedir?”
Şıklar:
A) %20
B) %40 ( Doğru)
C) %60
D) %80
- GÖRSEL-UZAMSAL BECERİLER (3 Soru – 15 Puan)
Ölçülen Parametreler: 3D düşünme, görsel-motor koordinasyon
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
13 | Küp rotasyonu | Doğru seçim: 5p | Mekânsal algı |
14 | Simetri tamamlama | Tam doğruluk: 5p | Görsel-motor |
15 | Hareket yönü tahmini | 3 doğru: 5p | Derinlik algısı |
Puan Aralığı Değerlendirmesi:
- 13-15 Puan: Keskin mekânsal beceri
- 9-12 Puan: Orta düzey
- ≤8 Puan: Görsel algı sorunları
- SÖZEL AKICILIK ve DİL BECERİLERİ (3 Soru – 15 Puan)
Ölçülen Parametreler: Kelime üretme, anlama
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
16 | Kelimelerle cümle kurma | Anlamlı cümle: 5p | Sözel akıcılık |
17 | Metin özetleme | Ana fikir: 5p | Okuma-anlama |
18 | Hikâye oluşturma | Tutarlı hikâye: 5p | Yaratıcı dil |
Puan Aralığı Değerlendirmesi:
- 13-15 Puan: Üstün dil becerisi
- 9-12 Puan: Yeterli
- ≤8 Puan: İfade zorluğu
16) Su bardağı sıcak tutar” , Köpek hızlıca parkta koştu, Şemsiyeyi unutunca yağmurda ıslandı, Öğretmen öğrencilere kitap okuttu, Telefon şarj kablosu kayboldu (Sürükle-Bırak (Drag & Drop) ile Cümle Kurma) her bir doğru cümle 1 puan (toplam 5 puan).
17) “İklim değişikliği, dünya genelinde sıcaklık artışına ve aşırı hava olaylarına yol açmaktadır. Bilim insanları, karbon emisyonlarını azaltmak için acil önlemler alınması gerektiğini vurguluyor. Bireylerin enerji tasarrufu yapması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmesi bu mücadelede kritik rol oynuyor.”
- İklim değişikliği önemsiz bir sorundur
- Sıcaklık artışı ve karbon azaltımı için acil önlem şart(Doğru)
- Bilim insanları iklim değişikliğine inanmıyor
- Enerji tasarrufunun iklimle ilişkisi yok
18) Yağmurlu bir pazartesi sabahı, Ali kapıyı açtığında karşısında duran kutuyu görünce…
“Yukarıdaki hikaye hangi şekilde sonuçlanabilir?”
a) Ali kutuya dokununca görünmez oldub) Kutuda kayıp köpeğinin tasması vardıc) Bu aslında bir rüyaydı
- MOTOR FONKSİYON (2 Soru – 10 Puan)
Ölçülen Parametreler: El-göz koordinasyonu
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Ölçüm Tekniği |
19 | Ekranda rastgele beliren 5 adet daireye mümkün olduğunca hızlı tıklanır. | · 0.5 sn altı ortalama süre → 5 Puan · 0.6-1 sn → 3 Puan · 1 sn üstü → 1 Puan · 3+ ıskalama → Puan yarıya düşer | Kaba motor |
20 | Ekranda beliren ok yönüne (↑↓←→) klavyedeki doğru tuşa basılır. Toplam 8 yön gösterilir. | · 8/8 doğru + 1 sn altı tepki → 5 Puan · 6-7 doğru → 3 Puan · ≤5 doğru → 1 Puan | İnce motor |
Puan Aralığı Değerlendirmesi:
- 9-10 Puan: Mükemmel motor kontrol
- 6-8 Puan: Hafif koordinasyon sorunu
- ≤5 Puan: Motor beceri eksikliği
- Eşleştirme Tablosu
Test Bölümü | Rapordaki Karşılığı | Ölçülen Alt Parametreler |
1. Genel Bilişsel Tarama | Bilişsel Hız ve Esneklik | – Reaksiyon süresi |
2. Hafıza Testleri | Hafıza ve Öğrenme | – Kısa süreli hafıza |
3. Dikkat ve Konsantrasyon | Dikkat Performansı | – Odaklanma süresi |
4. Yürütücü İşlevler | Problem Çözme Yeteneği | – Mantıksal düşünme |
5. Görsel-Uzamsal Beceriler | Mekânsal Algı | – 3D düşünme |
6. Sözel Akıcılık ve Dil | Dil Becerileri | – Kelime üretme |
7. Motor Fonksiyon | Motor Koordinasyon | – El-göz koordinasyonu |
GENEL PUANLAMA
0–39 PUAN | Gelişimsel Risk Altında (Kritik Seviye)
Nöropsikolojik Profil:
- Bilişsel sistemde yaygın disfonksiyon belirtileri vardır.
- Reaksiyon süresi oldukça yavaştır; dikkat süresi kısa, yanıtlar tutarsızdır.
- Uzun süreli hafıza ve yürütücü işlevler zayıf gelişmiştir.
- Genellikle prefrontal korteks (özellikle dorsolateral alanlar), hipokampus ve parietal lob zayıf aktivite göstermektedir.
Olası Gelişimsel Bulgular:
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Disleksi, öğrenme bozukluğu
- Erken çocukluk döneminde motor gecikmeler (örneğin ince motor koordinasyon eksiklikleri)
Semptom Örnekleri:
- Talimatları sık sık unutma
- Problem çözmede aşırı yavaşlık
- Karmaşık görevlerde dağılma
- Basit çizimlerde yön karmaşası
Stratejik Müdahaleler:
- Nöropsikolojik Değerlendirme: Klinik psikolog eşliğinde.
- TDCS/Neurofeedback gibi bilişsel rehabilitasyon protokolleri.
- Bireysel özel eğitim desteği: Özgül öğrenme programları, çoklu duyusal öğrenme yaklaşımları.
- Aileye eğitim: Evde dikkat ve bellek egzersizleri.
- Fiziksel müdahale: İnce motor için ergoterapi.
40–69 PUAN | Gelişimsel Desteğe Açık (Düşük-Orta Seviye)
Nöropsikolojik Profil:
- Dikkat ve kısa süreli hafızada zayıf halkalar bulunur.
- Beynin ön-yan kortikal bölgelerinde bilgi işleme hızında yavaşlama gözlemlenir.
- Yürütücü işlevler (planlama, sıralama) sınırlı verimlilikle çalışmaktadır.
Olası Gelişimsel Bulgular:
- Motivasyon kaybı, sınav kaygısı
- Zaman yönetiminde yetersizlik
- Görsel detaylarda gözden kaçırma
- Okuduğunu anlamada sınırlılık
Stratejik Müdahaleler:
- Hedefli bilişsel egzersizler: Reaksiyon süresi ve dikkat artırıcı dijital oyunlar.
- Gölgeleme destekleri: Dersi takipte yardımcı bireysel destek öğretmeni.
- Okuma-yazma stratejileri eğitimi.
- Çalışma belleği protokolleri (örneğin Cogmed) uygulanabilir.
- Kapsamlı değerlendirme testi tekrarlanmalı (6 ay sonra).
70–89 PUAN | Fonksiyonel Bilişsel Seviye (Orta-İyi)
Nöropsikolojik Profil:
- Hafıza, dikkat ve mantıksal düşünmede ortalama üstü performans.
- Prefrontal alanların (özellikle ventromedial ve dorsolateral) sağlıklı çalıştığı izlenir.
- Dil alanlarında yeterli sözel akıcılık ve kavram geliştirme gözlemlenir.
Olası Bulgular:
- Karmaşık görevlerde hafif zorlanma
- Zaman zaman dikkat dağılması
- Detaydan çok geneli yakalama eğilimi
Stratejik Müdahaleler:
- Yaratıcı problem çözme çalışmaları önerilir.
- Zaman yönetimi ve planlama için “yürütücü işlev atölyeleri”.
- Okuma-anlama geliştirme için “ön bilgi – bağlam çözümleme teknikleri” eğitimi.
- Akademik mentorluk ile yönlendirme yapılabilir.
90–100 PUAN | Üstün Bilişsel Performans (Yüksek Seviye)
Nöropsikolojik Profil:
- Hızlı bilgi işleme, güçlü yürütücü işlev, akıcı sözel üretim, derin kavramsal düşünme yetisi.
- Sol frontal lob ve prefrontal alanlar (özellikle BA10, BA46) üst düzey etkinlik gösteriyor olabilir.
- Mekânsal algı, soyutlama ve analoji kurma becerisi gelişmiş.
Öne Çıkan Yetenekler:
- Akıcı konuşma ve yazma
- Yüksek akademik potansiyel
- Gelişmiş empati ve sosyal zeka (özellikle dil becerisi ile paralel)
Stratejik Müdahaleler:
- Zenginleştirme programları: Proje bazlı öğrenme, eleştirel düşünme etkinlikleri.
- Bilim olimpiyatlarına ya da yaratıcı yazma kamplarına yönlendirme.
- Kodlama, ileri seviye dil eğitimi, sanat veya müzik gibi çoklu zeka alanlarında destek.
- Mentor desteği ile “üst düzey bireysel gelişim haritası” çıkarılabilir.
ALT PARAMETLERİN PUANLAMAS
1. Genel Bilişsel Tarama (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Reaksiyon Süresi(Soru 1)
- Kısa Süreli Bellek(Soru 2)
- Seçici Dikkat(Soru 3)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
1 | Yeşil daireye tıklama | 0.4 sn altı: 5p, 0.8 sn üstü: 1p | Reaksiyon Süresi |
2 | 5 kelimeyi hatırlama | 4-5 kelime: 5p, 1-2: 1p | Kısa Süreli Bellek |
3 | “5” sayısını seçerek tıklama | 3 doğru: 5p, 1 doğru: 1p | Seçici Dikkat |
2. Hafıza Testleri (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Görsel Bellek(Soru 4)
- Gecikmeli Tanıma(Soru 5)
- İşitsel Bellek(Soru 6)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
4 | Şekil hatırlama (Üçgen, Kare) | Tam doğru: 5p | Görsel Bellek |
5 | Kelime tanıma (Elma, Kitap) | 2 doğru: 5p | Gecikmeli Tanıma |
6 | Sayı dizisi tekrarı (3-7-1-4) | Tam doğru: 5p | İşitsel Bellek |
3. Dikkat ve Konsantrasyon (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Sürekli Dikkat(Soru 7)
- Dikkat Direnci(Soru 8)
- Seçici Dikkat(Soru 9)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
7 | Hareketli nokta takibi (20sn) | Tam takip: 5p | Sürekli Dikkat |
8 | Gürültüde “X” işaretleme | 5 doğru: 5p | Dikkat Direnci |
9 | “K” harfini seçme | 3 doğru: 5p | Seçici Dikkat |
4. Yürütücü İşlevler (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Mantıksal Düşünme(Soru 10)
- Zaman Planlama(Soru 11)
- Soyut Düşünme(Soru 12)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
10 | İş süresi hesaplama | Doğru cevap: 5p | Mantıksal Düşünme |
11 | Zaman planlama | Doğru cevap: 5p | Zaman Planlama |
12 | Olasılık hesabı | Doğru cevap: 5p | Soyut Düşünme |
5. Görsel-Uzamsal Beceriler (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Mekânsal Algı(Soru 13)
- Görsel-Motor Koordinasyon(Soru 14)
- Derinlik Algısı(Soru 15)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
13 | Küp rotasyonu | Doğru seçim: 5p | Mekânsal Algı |
14 | Simetri tamamlama | Tam doğruluk: 5p | Görsel-Motor |
15 | Hareket yönü tahmini | 3 doğru: 5p | Derinlik Algısı |
6. Sözel Akıcılık ve Dil Becerileri (15 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Sözel Akıcılık(Soru 16)
- Okuma-Anlama(Soru 17)
- Yaratıcı Dil(Soru 18)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
16 | Kelimelerle cümle kurma | Anlamlı cümle: 5p | Sözel Akıcılık |
17 | Metin özetleme | Ana fikir: 5p | Okuma-Anlama |
18 | Hikâye oluşturma | Tutarlı hikâye: 5p | Yaratıcı Dil |
7. Motor Fonksiyon (10 Puan)
Ölçülen Alt Parametreler:
- Kaba Motor(Soru 19)
- İnce Motor(Soru 20)
Soru No | İçerik | Puanlama Kriterleri | Alt Parametre |
19 | Dairelere hızlı tıklama | 0.5 sn altı: 5p | Kaba Motor |
20 | Ok yönüne tuş basma | 8/8 doğru + 1 sn altı: 5p | İnce Motor |
Bilişsel İşlevler Tarama Bataryası (BİTB) – Alt Parametre Bazlı Detaylı Değerlendirme Rehberi
1. Genel Bilişsel Tarama (15 Puan)
- a) Reaksiyon Süresi (Soru 1)
- 0-1 Puan:Aşırı yavaş tepki süresi (>0.8 sn). Nörolojik yavaşlama, DEHB veya frontal lob disfonksiyonu ile uyumlu.
- 3 Puan:Ortalama tepki süresi (0.5-0.7 sn). Hafif dikkat dalgalanmaları olabilir.
- 5 Puan:Optimal tepki süresi (<0.4 sn). Sağlıklı prefrontal korteks aktivitesi.
- b) Kısa Süreli Bellek (Soru 2)
- 1-2 Puan:1-2 kelime hatırlama. Hipokampal zayıflık veya erken demans belirtisi.
- 3-4 Puan:3-4 kelime hatırlama. Yaşa bağlı normal hafif unutkanlık.
- 5 Puan:5 kelime hatırlama. Üstün bellek konsolidasyonu.
- c) Seçici Dikkat (Soru 3)
- 1 Puan:1 doğru. Dikkat dağınıklığı, olası parietal lob tutulumu.
- 3 Puan:2 doğru. Normal varyasyon.
- 5 Puan:3 doğru. Keskin odaklanma, sağlam anterior singulat korteks.
2. Hafıza Testleri (15 Puan)
- a) Görsel Bellek (Soru 4)
- 0 Puan:Şekilleri tanıyamama. Sağ parietal lob hasarı.
- 3 Puan:Kısmi hatırlama. Yaşlanmaya bağlı görsel kodlama zayıflığı.
- 5 Puan:Tam hatırlama. Güçlü oksipital-temporal bağlantılar.
- b) Gecikmeli Tanıma (Soru 5)
- 1 Puan:0-1 kelime tanıma. Medial temporal lob patolojisi (erken Alzheimer).
- 3 Puan:1 kelime tanıma. Hafif bilişsel bozukluk (MCI) sınırında.
- 5 Puan:2 kelime tanıma. Sağlıklı nöronal geri çağırma.
3. Dikkat ve Konsantrasyon (15 Puan)
- a) Sürekli Dikkat (Soru 7)
- 1 Puan:<20% takip. DEHB veya frontal-subkortikal devre bozukluğu.
- 3 Puan:%50 takip. Stres veya uykusuzluk kaynaklı.
- 5 Puan:%100 takip. Optimal dikkat sürdürümü.
- b) Dikkat Direnci (Soru 8)
- 1 Puan:<3 doğru. Gürültüde bilgi filtreleme bozuk (inferior kollikulus tutulumu).
- 5 Puan:5 doğru. Yüksek bilişsel kontrol.
4. Yürütücü İşlevler (15 Puan)
- a) Mantıksal Düşünme (Soru 10)
- 0 Puan:Yanlış cevap. Dorsolateral prefrontal korteks (DLPFC) disfonksiyonu.
- 5 Puan:Doğru cevap. Problem çözmede üstün beceri.
- b) Zaman Planlama (Soru 11)
- 1 Puan:Hatalı planlama. Frontal lob-bazal ganglion bağlantı sorunu.
- 5 Puan:Doğru planlama. Etkin yürütücü kontrol.
5. Görsel-Uzamsal Beceriler (15 Puan)
- a) Mekânsal Algı (Soru 13)
- 1 Puan:Rotasyonu tanıyamama. Sağ parietal lob hasarı.
- 5 Puan:Doğru rotasyon. Üstün mental rotasyon becerisi.
6. Sözel Akıcılık ve Dil Becerileri (15 Puan)
- a) Okuma-Anlama (Soru 17)
- 1 Puan:Ana fikri kaçırma. Wernicke alanı tutulumu.
- 5 Puan:Ana fikri yakalama. Dil işlemede üstünlük.
7. Motor Fonksiyon (10 Puan)
- a) İnce Motor (Soru 20)
- 1 Puan:≤5 doğru. Serebellar veya motor korteks sorunu.
- 5 Puan:8/8 doğru. Mükemmel el-göz koordinasyonu.
Toplam: 20 soru. Toplam 100 Soru.
